จำนวนไข่และคุณภาพไข่ ในขบวนการเด็กหลอดแก้ว

ในขั้นตอนการทำเด็กหลอดแก้ว โอกาสความสำเร็จสัมพันธ์กับปัจจัยหลายอย่างของผู้หญิง เช่น อายุ โดยอายุของสตรี จะสัมพันธ์กับ จำนวนไข่ คุณภาพของไข่

อะไรสำคัญมากกว่ากัน จำนวนหรือคุณภาพ และเราจะมีวิธีตรวจได้อย่างไร

ความจริงเราอยากได้ไข่จำนวนมากและคุณภาพดี แต่จำนวนมากและดีมีในสตรีบางรายเท่านั้นค่ะ ในสตรีอายุน้อย เราอาจได้ไข่จำนวนมากและคุณภาพดี แต่ก็ไม่เสมอไป ถ้าอายุน้อยแต่มีประวัติเคยผ่าตัดรังไข่ หรืออวัยวะในอุ้งเชิงกราน หรือมีภาวะรังไข่ล้มเหลวก่อนวัยอันควร อาจมีผลให้จำนวนไข่ลดลง แต่มักไม่ สัมพันธ์กับคุณภาพของไข่ ในสตรีที่อายุมาก เช่น 42 ปีขึ้นไป อาจมีจำนวนไข่น้อย แต่ไข่อาจมียังคุณภาพที่ดีเพียงพอสำหรับการตั้งครรภ์ก็ เป็นได้

การได้ไข่จำนวนมาก ทำให้โอกาสยกเลิกการกระตุ้นไข่ลดลง และทำให้มีจำนวนตัวอ่อนมากขึ้น (คุณภาพของ ตัวอ่อนเป็นอีกเรื่องหนึ่ง)

เราจะบอกคุณภาพของไข่ได้อย่างไร

ปัจจุบันยังไม่มีเทคนิคที่จะสามารถตอบคุณภาพของไข่อย่างชัดเจน ปัจจัยสำคัญที่เราใช้พิจารณาคือ อายุของ สตรี (คุณภาพของไข่มักแย่ลงเมื่ออายุมากขึ้น)

ที่มา : www.advamcedfertility.com ( annual CDC IVF success rate report )

เราจะเห็นได้ว่าเมื่อสตรีอายุมากขึ้นโอกาสตั้งครรภ์และคลอดทารกมีชีพยิ่งน้อยลง

ดังนั้นเทรนด์ใหม่ที่เราได้ยินกันคือ การเก็บไข่แช่แข็งไว้ก่อน ยังไม่มีแฟน ยังหาคนมาแต่งงานด้วยไม่ได้ สามารถใช้เทคนิกนี้ได้ค่ะ ในอดีตเราแช่แข็งไข่กรณีที่สตรีนั้นจำเป็นต้องได้รับเคมีบำบัด ฉายแสง ซึ่งจะมีผล ทำให้รังไข่ฝ่อ เมื่อเทคโนโลยีการแช่แข็งไข่พัฒนาขึ้นมาก ปัจจุบันจึงมีการนำเทคนิกนี้มาใช้มากขึ้น เก็บไข่ไว้ ก่อน ถ้าต้องการตั้งครรภ์ตอนอายุมากขึ้นจะได้ยังมีไข่ที่คุณภาพดีเก็บไว้ก่อน ความจริงที่ควรทราบคือ ไข่ที่เรา กระตุ้นได้ทั้งหมด ไม่ใช่ทุกใบที่มีคุณภาพดี และโอกาสตั้งครรภ์ขึ้นกับปัจจัยอีกหลายอย่าง เช่น อสุจิ คุณภาพ ของเยื่อบุโพรงมดลูก ฯลฯ

การคาดคะเนจำนวนไข่จากการกระตุ้นไข่

อายุ ดังที่กล่าวข้างต้น เมื่ออายุมากขึ้นจำนวนไข่มักน้อยลง และโอกาสที่จะเก็บไข่ออกมาได้มักน้อยลงด้วย

ระดับฮอร์โมน FSH

FSH เป็นฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองทำหน้าที่กระตุ้นให้ไข่ที่รังไข่โต ดังนั้นถ้ารังไข่เหลือไข่น้อยสมองจะผลิต ฮอร์โมนตัวนี้ออกมามากขึ้น เรียกว่าม้าแก่ต้องเฆี่ยนด้วยแส้ให้วิ่งก็คงไม่ผิด เราจะพบฮอร์โมนตัวนี้สูงในสตรี อายุมาก เคยผ่าตัดรังไข่ หรือบางรายก็ไม่ทราบสาเหตุ โดยทั่วไปเราจะตรวจฮอร์โมนตัวนี้ในวันที่ 1-3 ของ ประจำเดือน เนื่องจากถ้าตรวจหลังจากนี้จะมีฮอร์โมนเพศหญิงจากรังไข่ออกมาทำให้ระดับฮอร์โมนFSH เปลี่ยนแปลง เกิดความผิดพลาดในการแปลผล(สรุปอย่าตรวจถ้าไม่ใช่ช่วงเวลาที่เหมาะสม) นอกจากนี้ระดับ ฮอร์โมนอาจ swing ขึ้นลงในแต่ละรอบเดือน ถ้าเคยตรวจว่าระดับฮอร์โมนสูงแปลได้ว่าเนื้อรังไข่เหลือน้อยต่อ ให้ระดับฮอร์โมนในรอบต่อมาอยู่ในเกณฑ์ปกติก็ตาม และถ้าตรวจครั้งแรกปกติก็ไม่ได้แปลว่าเนื้อรังไข่ยัง สมบูรณ์อยู่ และไม่สามารถใช้บอกคุณภาพของไข่ค่ะ

สรุปว่าความแม่นยำของ test นี้ไม่ดีเท่าที่ควรค่ะ

การดู antral follicle count ด้วยอัลตราซาวด์รังไข่ก่อนการกระตุ้นไข่ พูดให้ง่ายๆคือดูจำนวนไข่ตั้งต้นก่อนเริ่มต้นกระตุ้นไข่ อัลตราซาวด์จะเห็นไข่ใบเล็กๆขนาดประมาณ 2-9 มิลลิเมตรในรังไข่ และคาดว่าไข่เหล่านี้จะโตขึ้นเมื่อได้รับฮอร์โมนกระตุ้น การดูจำนวนไข่อาจมีประโยชน์ในการ ตัดสินใจว่าจะกระตุ้นไข่หรือไม่ หรือจะใช้วิธีการกระตุ้นรูปแบบใด เช่นเห็นไข่ตั้งต้น 1 ใบ จะกระตุ้นไข่ด้วยยา ฉีด ยารับประทาน หรือรอบธรรมชาติ ซึ่งแต่ละวิธีมีข้อดีข้อเสียแต่งต่างกัน ความจริงที่ต้องทราบคือ ไข่ที่เราเห็น อาจไม่ได้โตออกมาทั้งหมดและไม่สามารถบอกคุณภาพของไข่ใบนั้นๆ

วิธีนี้เป็นวิธีการตรวจวินิจฉัยที่ดีพอควร แต่ต้องตรวจอัลตราซาวด์ทางช่องคลอดขณะมีประจำเดือนในวันที่ 1-3 ก่อนการกระตุ้นไข่

การดูระดับ AMH : anti mullerian hormone

AMH เป็นสารเคมีที่ถูกสร้างจากเซลล์ของไข่ ระดับของสารตัวนี้อาจเปลี่ยนแปลงตามอายุ เพศ ระดับต่ำอาจบ่งบอกถึงเนื้อรังไข่เหลือน้อย กระตุ้นไข่อาจได้ไข่จำนวนน้อย หรืออาจเกิดภาวะรังไข่ถูกกระตุ้นมาก เกินไปถ้าระดับสูงมาก ข้อดีคือสามารถตรวจช่วงใดก็ได้ ไม่จำเป็นต้องรอประจำเดือน

เนื่องจากยังไม่มีการตรวจวินิจฉัยที่ช่วยคาดคะเนถึงจำนวนไข่ที่ชัดเจน ดังนั้นอาจต้องใช้หลายเทคนิกเพื่อนำ ข้อมูลมาประกอบการพิจารณาการรักษา

โดย : พญ. พิชชา ปิ่นจันทร์